ආර්ථික

අමෙරිකානු ඩොලරයට සාපේක්ෂව ශ්‍රී ලංකා රුපියල තවදුරටත් ශක්තිමත් වී තිබේ.

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව, ඩොලරයේ ගැණුම් මිල රුපියල් 313.77ක් ලෙසත් විකිණුම් මිල රුපියල් 331.05ක් ලෙසත් දැක්වෙයි.

බ්‍රිතාන්‍යයේ ක්‍රියාත්මක සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් සඳහා ක්‍රියාත්මක වෙළඳ යෝජනා ක්‍රමයට ශ්‍රී ලංකාවද ඇතුළත් කර ඇත .

මේ බව සඳහන් කරමින් ශ්‍රී ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය මහකොමසාරිස් සාරා හල්ටන් සිය ට්වීටර් ගිනුමේ සටහනක් තබා ඇත.

ඒ අනුව මෙම වැඩපිළිවෙළ හරහා ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන නිෂ්පාදනවලින් 80% කට වැඩි ප්‍රමාණයකට තීරුබදු රහිතව බ්‍රිතාන්‍ය වෙළෙඳපොළ වෙත පිවිසීමට අවස්ථාව හිමි වෙයි.

එසේම තවත් නිෂ්පාදන 150 කට අධික ප්‍රමාණයක තීරුබදු ඉවත් වීමක් මෙම වැඩසටහන හරහා සිදුවන බවත් ශ්‍රී ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය මහ මහකොමසාරිස් සාරා පවසයි .

2023 වසරේ දී බලාත්මක වන මෙම බදු සහන ක්‍රමය බ්‍රිතාන්‍ය හඳුන්වා දී ඇත්තේ, GSP+ බදු සහන ක්‍රමය වෙනුවටය.

බ්‍රිතාන්‍ය යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත් වීමත් සමග GSP+ බදු සහනය යටතේ අපනයනය කළ භාණ්ඩවලට අදාල වරණීය තීරුබදු සහනය රටවල් රැකසට අහිමිව ගියේය. සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් සඳහා වූ මෙම වෙළෙඳ යෝජනා ක්‍රමය හඳුන්වා දී ඇත්තේ , ඒ සහන අහිමිවූ රටවල් වෙත සහන සැපයීමේ අපේක්ෂාවෙනි.

මේ සම්බන්ධයෙන් ලංකාවේ මහ බ්‍රිතාන්‍ය මහකොමසාරිස් සාරා හල්ටන් තැබු ට්වීටර් සටහන පහත දැක්වෙයි .

ලෝක වෙළඳ පොළේ බොරතෙල් මිල ඊයේ (06) ඉහළ ගොස් තිබේ.

ඒ අනුව බ්‍රෙන්ට් බොරතෙල් බැරලයක මිල ඩොලර් 80ව මට්ටමට පැමිණ ඇත.

එය පෙර දිනයට සාපේක්ෂව ඩොලර් 1යි ශත 80කට වැඩි ඉහළ යාමකී. පසුගිය 05 වනදා වනවිට ලෝක වෙළෙඳ පොළේ බොරතෙල් බැරලයේ මිල පැවතියේ ඩොලර් 78.2 ක් ලෙසය.

කෙසේ වුවත් මෙම වසර ආරම්භයේ දී බොරතෙල් මිල ඩොලර් 85ක් ඉක්මවා ගොස් තිබිණ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමාණවත් සාර්ව ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් ක්‍රියාත්මක වන තුරු නව මූල්‍ය පහසුකම් ශ්‍රී ලංකාවට ලබා නොදෙන බව ලෝක බැංකුව ඊයේ (28) නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් ප්‍රකාශ කළේය.

ඒ සඳහා ආර්ථික ස්ථාවරත්වය ඇති කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් ගැඹුරු ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ අවශ්‍ය බව ලෝක බැංකුව නිකුත් කළ නිවේදනයේ දැක්වේ.

එසේම ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට මුල් වූ ව්‍යූහාත්මක හේතූන් ආමන්ත්‍රණය කිරීමද සිදු විය යුතු බව එම නිවේදනයේ වැඩි දුරටත් සඳහන් වේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති වී තිබෙන වත්මන් ආර්ථික අර්බුදය පිළිබඳව සහ ඉන් ශ්‍රී ලාංකික ජනතාවට එල්ල වන බලපෑම පිළිබඳ දැඩි කණස්සල්ලට පත් ව ඇති බව ලෝක බැංකුව ප්‍රකාශ කළේය.

දුප්පත් සහ අවදානමට ලක් වූ පවුල් වෙනුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති වී තිබෙන උග්‍ර අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ හිඟය මඟ හරවා ගැනීමට ඖෂධ, ගෑස්, පොහොර, පාසල් ළමුන්ට ආහාර සහ දැඩි අවදානමට ලක් වූ පවුල් වලට මුදල් ආධාර ලබා දීම සඳහා ලෝක බැංකුව ශ්‍රී ලංකාවට දැනටමත් අනුමත කර ඇති මූල්‍ය ව්‍යාපෘති වල සම්පත් නැවත සකස් කරන බව ලෝක බැංකුව නිකුත් කළ නිවේදනයේ දැක්වේ.

ඊයේ(28) වන විට ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 160 ක මුදලක් හදිසි අවශ්‍යතාවයන් වෙනුවෙන් නැවත සකස් කර නිදහස් කර ඇතැයි ලෝක බැංකුව පෙන්වා දුන්නේය.

දුප්පත් සහ දැඩි අවදානමට ලක් වූ පවුල් වෙනුවෙන් අවශ්‍ය සහාය ලැබෙන බවට තහවුරු කිරීම සඳහා ආයතන, සංවිධාන සමඟ සමීපව කටයුතු කරමින් ලෝක බැංකු ආධාර යටතේ ක්‍රියාත්මක වන ව්‍යපෘති නිරීක්ෂණය කරන බව ලෝක බැංකුව නිකුත් කළ නිවේදනයේ දැක්වේ.

කඩිනමින් ප්‍රතිසංස්කරණ අවශ්‍යයි !

ලෝක බැංකුව නිකුත්කළ නිවේදනය සම්බන්ධයෙන් ප්‍රතිචාර දක්වමින් දේශපාලන - ආර්ථික විශ්ලේෂකයන් පවසන්නේ ලංකාව කඩිනමින් ආර්ථිකයේ ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ වෙත යොමුවිය යුතුව ඇති බවයි.

එහිදී සුදු අලි බවට පත්ව ජාතික ආර්ථිකය කෙරෙහි පීඩනය එල්ල කරන රාජ්‍ය ව්‍යවසායන් සම්බන්ධයෙන් රැඩිකල් තීන්දු ක්‍රියාත්මක කිරීමට යොමුවිය යුතු බවත් ඔවුන් පවසයි .

සම්ප්‍රදායික වාමාංශිකයන් සහ වෘත්තීය සමිති මෙහිදී විරෝධය දැක්වීම අනිවාර්යයක් විය හැකි නමුත් , පවතින අර්බුදයේ දිග පළල සහ ගැඹුර සම්බන්ධයෙන් ජනතාව වෙත නිසි අවබෝධයක් ලබාදීමට ආණ්ඩුව ක්‍රියාත්මක විය යුතු බවත් ඔවුන් පවසයි .

එහිදී පටු මැතිවරණ සටන් පාඨ සහ රාජ්‍ය දේපළ යන ජාතික මිත්‍යාව අතික්‍රමණය කිරීම ආණ්ඩුව වෙත අභියෝගයක් විය හැකි නමුත් , දීර්ඝ කාලීනව තවදුරටත් අර්බුදයේ ගිලෙනවාද නැද්ද යන්න ජනතා විනිශ්චය වෙත යොමුකළ යුතු බවත් දේශපාලන - ආර්ථික විශ්ලේෂකයන් අවධාරණය කරයි.

මෙහිදී පටු දේශපාලන සීමා මායිම් වලින් ඉවත්ව සර්ව පාක්ෂික ආණ්ඩුවක් තුළ යථාර්ථවාදී ලෙස කටයුතු කිරීම ජනතා නියෝජිතයන් වෙත බලපෑම් කිරීමට අවශ්‍ය බවත් ඔවුන් වැඩිදුරටත් පවසයි .

මෙම වසරේ දෙසැම්බර් මාසයේදී උද්ධමනය පහළ ගොස් තිබේ.

කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය මත පදනම් වූ නොවැම්බර් මාසයේ 61% ක්ව පැවති උද්ධමනය දෙසැම්බර් මාසයේදී 57.2% දක්වා අඩුවී ඇති බව ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව පවසයි.

එසේම නොවැම්බර් මාසයේ 73.7%ක්ව පැවති ආහාර උද්ධමනය දෙසැම්බර් මාසයේදී 64.4% දක්වා අඩුවී ඇති බවද එම දෙපාර්තමේන්තුව පවසයි.

මේ සම්බන්ධයෙන් අදහස් දක්වමින් මුදල් රාජ්‍ය අමාත්‍ය ෂෙහාන් සේමසිංහ පැවසුවේ “රජය ගත් අභියෝගාත්මක තීරණ මත ආර්ථිකය ස්ථාවර වීමේ මාවතට අවතීර්ණ වී ඇත. වසරින් වසර උද්ධමනය 2022 නොවැම්බර් සිට දෙසැම්බර් දක්වා 61.0% සිට 57.2% දක්වා ද ආහාර උද්ධමනය 73.7% සිට 64.4% දක්වා ද පහළ බැස ඇත. නමුත් අපට තව දිගු ගමනක් අධිෂ්ඨානශිලීව ගමන් කිරීමට ඇත.” යනුවෙනි.

ජූලි මස 31 දින වනවිට මෙරට ගෑස් පෝලිම් අවසන් කරන බව ලිට්‍රෝ ගෑස් සමාගමේ සභාපති මුදිත පීරිස් පවසා ඇත .

ඒ සඳහා මේ මාසයට අවශ්‍ය වන ගෑස් මෙට්‍රික් ටොන් 33,000ම ඇණවුම් කර ඇති බවත් ඔහු පවසා ඇත .

ලබන ඔක්තෝබර් මාසය දක්වා මෙලෙස අඛණ්ඩව ගෑස් අලෙවිය පවත්වාගෙන යා හැකි අතර අනතුරුව ඉදිරි වසර සඳහා ගෑස් මිලට ගැනීම සඳහා ටෙන්ඩරයක් කැඳවන බවත් ලිට්‍රෝ සභාපතිවරයා සඳහන් කර ඇත .

ගෑස් ආනයනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ඩොලර් තම සමාගම සතුවන බැවින් ඉදිරියේ ගෑස් අර්බුදයක් හටනොගනු ඇති බවට සහතිකයක් ද ඔහු දී තිබීම විශේෂත්වයකි.

ඔහු මේ අදහස් දක්වා ඇත්තේ දේශය පුවත්පත වෙත ප්‍රකාශයක් කරමින් ය.

අදාළ පුවත අනුව පසුගිය සති කිහිපය තුළ ගෑස් සිලින්ඩර ලක්ෂ 7 ½ක් වෙළෙඳපොළට නිකුත් කර තිබේ.

දැනට ගණන් බලා ඇති ආකාරයට කොළඹ දිස්ත්‍රික්කයේ ගෑස් අවශ්‍යතාවෙන් 50%කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සපුරා ඇතැයි ද සභාපතිවරයා සඳහන් කර ඇත .

මුදිත පීරිස් ලිට්‍රෝ සමාගමේ සභාපති ධූරය ලැබුවේ ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ , අග්‍රාමාත්‍යවරයා ලෙසත්, මුදල් අමාත්‍යවරයා ලෙසත් පත්වූ අවස්ථාවේ ය. එසේම ඔහු හිටපු මුදල් අමාත්‍ය රවී කරුණානායක ගේ ළඟම ගෝලයකු ලෙස ප්‍රසිද්ධ අතර රවී කරුණානායක මුදල් අමාත්‍යවරයා ලෙස කටයුතු කළ සමයේදී ද ලිට්‍රෝ සමාගමේ සභාපති ලෙස පත්කර තිබිණ .

ලෝකය පුරා රටවල ආහාර උද්ධමනය ඉහළ මට්ටමක පවතින බව ලෝක බැංකුව සඳහන් කරයි.

2022 වසරේ අගෝස්තු මස සිට නොවැම්බර් දක්වා ලබා ගත් දත්ත වලට අනුව ඉහළ ආහාර උද්ධමනය හේතුවෙන් පීඩාවට පත් බොහෝ රටවල් අප්‍රිකාව, උතුරු ඇමෙරිකාව, ලතින් ඇමෙරිකාව, දකුණු ආසියාව, යුරෝපය සහ මධ්‍යම ආසියා කලාපයන්ට අයත් වන බවත් ලෝක බැංකුව පවසයි.

අඩු ආදායම් සහ මැදි ආදායම් රටවල් සියල්ලම පාහේ ඉහළ ආහාර උද්ධමනයෙන් පීඩා විඳින බවත් ලෝකයේ ආහාර උද්ධමනයෙන් වැඩිම බලපෑමක් එල්ල වී ඇති රට සිම්බාබ්වේ රාජ්‍ය බවත් ලෝක බැංකුව පෙන්වා දෙයි.

ලෝකයේ ඉහළ ආහාර උද්ධමනය හේතුවෙන් වැඩිම බලපෑමක් එල්ලවූ රටවල් අතර ශ්‍රී ලංකාව 7 වෙනි ස්ථානයේ පසුවන බවත් ලෝක බැංකුව පෙන්වා දී ඇත.

ලෝක බැංකු වාර්තා අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ ආහාර උද්ධමනය සියයට 74 %කි.

එසේම සිම්බාබ්වේ රාජ්‍යයේ ආහාර උද්ධමනය 321 % ක් බව ලෝක බැංකුව සඳහන් කර ඇත.

ඉහළ ආහාර උද්ධමනය හේතුවෙන් වැඩිම බලපෑමක් එල්ල වී ඇති දෙවන රට වන්නේ ලෙබනනය වන අතර එහි ආහාර උද්ධමනය 203% කි.තෙවන රට වෙනිසියුලාව වන අතර එහි ආහාර උද්ධමනය 158% කි.

දින 22 ක් සඳහා ප්‍රමාණවත් පෙට්‍රල් සංචිත මෙන්ම ඉදිරි දින 30ක කාලයක් සඳහා ප්‍රමාණවත් ඩීසල් සංචිත රට තුළ පවතින බව ද ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව පවසයි.

මේ අතර ඊයේ (22) දිනය තුළ ඩීසල් මෙට්‍රික් ටොන් 4000 ක් දිවයින පුරා ඉන්ධන පිරවුම්හල් වෙත බෙදා හැර ඇති බවත් වාර්තා වෙයි .

ඒ අනුව මීට පෙර හිඳීගොස් තිබූ මෙරට තෙල් සංචිත ක්‍රමයෙන් ඉහළ යමින් ඇති බවත් වාර්තා වෙයි .

මේ අතර ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව පැවසුවේ පෙට්‍රල් මෙට්‍රික් ටොන් තුන්දහසක් ද ඉන්ධන පිරවුම්හල් වෙත බෙදා හැර ඇති බවයි.

සමස්ත ලංකා ඉන්ධන පිරවුම්හල් හිමියන්ගේ සංගමය පවසන්නේ වාහන අංකය අනුව ඉන්ධන ලබාදීමේ වැඩපිළිවෙලට යහපත් ප්‍රතිචාර ලැබී ඇති බවය.

ලංකා සතොස අද(09) සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ තුනක මිල අඩු කර ඇත.

සතොස නිකුත් කළ නිවේදනයක දැක්වෙන්නේ එළඹෙන උත්සව සමය අරමුණු කර ගනිමින් මෙම පියවර ගෙන ඇති බවය.

ඒ අනුව කීරි සම්බා කිලෝග්‍රෑම් 1ක නව මිල රුපියල් 215.00 ක් (රුපියල් 10ක මිල අඩුකිරීමක්), බී ලූනු කිලෝග්‍රෑම් 1ක නව මිල රුපියල් 199.00 ක් (රුපියල් 16ක මිල අඩුකිරීමක්) සහ ටින් මාළු ග්‍රෑම් 425 එකක නව මිල රුපියල් 495.00 ක් (රුපියල් 35ක මිල අඩුකිරීමක්) ලෙස මිල අඩුකිරීම සිදුකර තිබේ.

ගෘහස්ථ ගෑස් සිලිණ්ඩර ලක්ෂ 06 ක ප්‍රමාණයක් දිවයිනපුරා බෙදාහැර ඇති බව ලිට්‍රෝ සමාගම පවසයි.

සමාගම පවසන ආකාරයට ඉකුත් 11 වනදා සිට ඊයේ දිනය දක්වා කාලය තුළ මෙසේ බෙදාහැරීම් කටයුතු සිදුකර ඇත .

එසේම මේ වන විට ගෑස් මෙට්ට්‍රික් ටොන් 3,300 බැගින් වූ නෞකා දෙකක් පෙරේදා (18) දිවයිනට ළඟාවූ බවත් එම නෞකා දෙකෙහි ඇති ගෑස් තොග මේ වනවිට ගොඩබා අවසන් බවත් වාර්තා වෙයි .

ඒවා කඩිනමින් වෙළදපොළට නිකුත් කරන බවත් සමාගම පවසන අතර ඉදිරි දිනවලදී ද අඛණ්ඩව ගෑස් සපයන බවත් ඒ වෙනුවෙන් ආණ්ඩුව කටයුතු සම්පාදනය කර ඇති බවත් සඳහන් කරයි .

ලෝක වෙළෙඳපොළේ බොරතෙල් මිල පහළ ගොස් තිබේ.

ඒ අනුව, බ්‍රිතාන්‍ය බ්‍රෙන්ට් වෙළෙඳපොළේ බොරතෙල් බැරලයක මිල සටහන් වූයේ, අමෙරිකානු ඩොලර් 83 යි සත 63 ක් ලෙසය.

ඊට සාපේක්ෂව අමෙරිකානු වෙළෙඳපොළේ බොරතෙල් බැරලයක මිල ඩොලර් 76 යි සත 28 ක් ලෙස දැක්විය.

ඉදිරි මාස කිහිපයක් තුළ මෙරට උද්ධමනය 70% ක් දක්වා ඉහළ යාහැකි බව මහ බැංකු අධිපති ආචාර්ය නන්දලාල් වීරසිංහ පවසයි .

එය සැලකිල්ලට ගනිමින් මුදල් ප්‍රතිපත්ති දැඩිකර ඇති බවත් ඔහු පවසයි .

මහ බැංකු අධිපතිවරයා මේ බව සඳහන් කර සිටියේ අද (07) පැවති මාධ්‍ය හමුවකදී අදහස් දක්වමින් ය.

"ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ මුදල් මණ්ඩලය ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාත ඉහළ දමා තිබෙනවා. ඒ අනුව නිත්‍ය තැන්පතු පහසුකම් අනුපාතිකය සියයට 14.5 යි බිංදුවක් දක්වා ඉහළ දමා ඇති බවයි ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව සඳහන් කළේ. නිත්‍ය ණය පහසුකම් අනුපාතිකය සියයට 15.50ක් ලෙස ඉහළ දමා තිබෙනවා. " යැයිද එහිදී ඔහු පැවසීය .

මිලියන 6.26 කට ඊළඟ ආහාර වේල ප්‍රශ්නයක් !

මේ අතර ඉදිරි මාස කිහිපයක් තුළ මෙරට මිලියන 6.26ක් ජනතාව හෝ නිවාස 10 කින් 03 ක් ඊළඟ ආහාර වේල සම්බන්ධයෙන් අවිනිෂ්චිතභාවයෙන් පෙළෙන බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ලෝක ආහාර වැඩසටහන පවසා ඇත .

ලෝක ආහාර වැඩසටහන නිකුත් කළ නවතම වාර්තාවක දැක්වෙන්නේ,
ආහාර උද්ධමනය ඉහළ යාම, ඉන්ධන මිල ඉහළ යාම සහ භාණ්ඩ හිඟය එම තත්ත්වයට හේතු විය හැකි බවය .

මෙරට ජනතාවගෙන් සියයට 61 ක් පමණ පරිභෝජනය කරන ආහාර ප්‍රමාණය ද අඩු කර ඇති බව එම වාර්තාවේ සඳහන් වෙයි .

ඒ අනුව පෝෂදායී ආහාර අනුභවය ද අඩුවී තිබෙන බවත් එහි සඳහන් ය.

මේ වන විට දැඩි අවධානමකට ලක්ව සිටින පවුල් සංඛ්‍යාව ලක්ෂ 02 ක් පමණ වන අතර එලෙස අවධානමකට ලක්වන පිරිස ඉදිරියේදී තවදුරටත් ඉහළ යා හැකි බවත් නිවේදනය හරහා ලෝක ආහාර වැඩසටහන පෙන්වාදී ඇත.

පවතින තත්ත්වය හමුවේ ගර්භණී කාන්තාවන් ද පෝෂදායී ආහාර අනුභව කිරීමෙන් වැළකී සිටීම හේතුවෙන් ඔවුන්ගේ සහ දරුවන්ගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය ද අවධානමට ලක්ව ඇති බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ලෝක ආහාර වැඩසටහන සිය වාර්තාවෙන් වැඩිදුරටත් පෙන්වා දී තිබේ .

ශ්‍රී ලංකා වාණිජ බැංකු කිහිපයක් ණය කාඩ්පත් සඳහා අයකරනු ලබන පොලී අනුපාතිකය ඉහළ දමා ඇති බව මූල්‍ය වෙළෙඳ පොළ ආරංචි මාර්ග පවසයි .

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ මුදල් මණ්ඩලය අප්‍රේල් 8 වැනිදා ණය කාඩ්පත් සඳහා පනවා තිබූ උපරිම පොලී අනුපාතික සීමා ඉවත් කිරීමට තීරණය කළ බවත් එම තීරණයෙන් පසු එතෙක් සියයට 18 ක්ව පැවති ණය කාඩ්පත් පොලිය අද වන විට සියයට 30 ක් දක්වා ඉහළ ගොස් ඇතැයිද විශ්ලේෂකයන් පවසයි .

එක් වාණිජ බැංකුවක් පමණක් ණය කාඩ්පත් පොලිය ජූලි මස සිට තවත් සියයට 6 කින් වැඩි කරමින් සියයට 36 සීමාවට රැගෙන විත් ඇතැයි ද මූල්‍ය වෙළෙඳ පොළ විශ්ලේෂකයන් වැඩිදුරටත් සඳහන් කර සිටියි.

මේ අතර ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ නවතම වාර්තාවලට අනුව මෙම වසරේ අප්‍රේල් මාසය වන විට සක්‍රීයව පවතින ණය කාඩ්පත් ප්‍රමාණය 1,973,481 ක් වන අතර මෙම ණය කාඩ්පත් වෙනුවෙන් අප්‍රේල් මාසය අවසන් වන විට ගෙවිය යුතු මුළු හිඟ මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 138,192 කි.

එංගලන්තය සහ ඇමෙරිකාව ඇතුළු සංවර්ධිත රටවල හට ගත් 2007/09 ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුදය පිළිබඳ ව එංගලන්තයේ කේම්බ්‍රිජ් විශ්ව විද්‍යාලයේ පැවති විද්වත් සම්මන්ත්‍රණයකට සහභාගී වූ එලිසබත් රැජින විසින් එහි සිටි මහාචාර්ය වරුන්ගෙන් විමසුවේ " අර්බුදය එන බව නොදැක්කේ ඇයි ද?" යන්නය. ඊට වගකිව යුතු පිළිතුරක් දීමට එහි සිටි සම්භාවනීය මහාචාර්ය වරුන්ට නොහැකි වූ බැවින් එය අධ්‍යනය කොට වාර්තා කිරීම සඳහා ආර්ථික පර්යේෂණ කණ්ඩායමක් පත් කරන ලදි. එබැවින්, එම ප්‍රශ්නයම ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය බලධාරීන්ගෙන් ද ඇසීමේ අසාධාරණයක් නොමැත.

ඊට හේතුව, මේ දිනවල පොදුජනතාව මුහුණ දෙන ඓතිහාසික ආර්ථික අර්බුදය පිළිබඳ ව අදාළ රාජ්‍ය අධිකාරීන් සහ විවිධ විද්වත් පිරිස් විසින් විවිධ පුද්ගලයන්ට සහ රජයන්ට දොස් පැවරීම යි. සමහරු 1977 සිට අනුගමනය කළ විවෘත ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියට ද, තවත් සමහරු පසුගිය රජයට ද දොස් පැවරේ. එම පිරිස් අතර ආර්ථික අර්බුදය කලින් හඳුනා ගෙන, එය වැලැක්වීමට ක්‍රියා කළ යුතුව තිබූ රාජ්‍ය නිලධාරීන් සහ දේශපාලන නායකයන් ද සිටිති.

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති නීති සමුදාය දෙස බලන විට, අදාළ අධිකාරීන් විසින් ඒවා නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කළේ නම්, මෙවැනි ආර්ථික අර්බුදයක් ඇති විය නොහැකිය. මෙම ආර්ථික අර්බුදය මුදල් අර්බුදයක් තුළින් හට ගෙන ඇති බැවින්, එවැනි අර්බුදයන් කලින් හඳුනා ගෙන, එය වැලැක්වීමේ ප්‍රතිපත්ති ගැනීමේ අධිකාරිය පවතිනේ මහ බැංකුව වෙත ය. එයට, මුදල් මණ්ඩලය සහ මහ බැංකු ඉහළ නිලධාරීන් කිහිප දෙනෙකු අයත් වෙයි. මුදල් නීති පනත අනුව මහ බැංකුවේ අරමුණු වන්නේ ආර්ථිකයේ නිෂ්පාදන සම්පත් උපයෝජනයට සහ ප්‍රවර්ධනයට උපකාරී වන ලෙස, රටේ ආර්ථික සහ මිල ස්ථායිතාවය සහ මූල්‍ය පද්ධති ස්ථායිතාවය පවත්වා ගෙන යාම වන අතර ඊට අවශ්‍ය තොරතුරු රැස් කිරීම, පර්යේෂණ කිරීම සහ ප්‍රතිපත්ති ගැනීම සඳහා පුළුල් නීතිමය බලතල මහ බැංකුවට ලබා දී ඇත.

එහෙත්, වත්මන් පොදුජන ජීවිතය සහ ආර්ථිකය දෙස බලන විට, 2021 වසර ආරම්භයේ සිට එම සියළු ස්ථායිතාවයන් බිඳී ගොස් ඇති බව දැක්වීමට ආර්ථික විද්‍යා දැනුම අවශ්‍ය නොවේ. ඒ බව 8% ඉක්මවූ ආර්ථික සංකෝචනය, 65% ඉක්මවූ අධිඋද්ධමනය, 80% ඉක්මවූ මුදල් අවප්‍රමාණය (විනිමය අනුපාතයේ ඉහළ යාම), නිල ද්‍රවශීල විදේශ සංචිතය ශුන්‍යයට කඩා වැටීම, නිල බැංකු පද්ධතිය තුළ පවතින උග්‍ර විදේශ මුදල් හිඟය, ඒ හේතු කොට දැඩි ආනයන සිමා කිරීම, රාජ්‍ය විදේශ ණය පැහැර හැරීම සහ 30% ඉක්මවූ රාජ්‍ය ණය පොලී අනුපාතයන්ගෙන් මැනවින් පෙනේ. මෙම තත්ත්වය රට සහ ආර්ථිකය බංකොලොත්වීම ලෙස ද සැලකේ.

එබැවින්, මෙම ලිපියේ අරමුණ වනුයේ මෙම අර්බුදය එන බව කලින්ම දැන ගැනීමට ඕනෑ තරම් පූර්ව සංඥා දත්ත මහ බැංකු මුදල් මණ්ඩලය සහ ඉහළ නිලධාරීන් වෙත පැවති බවත්, එහෙත්, අර්බුදය වැලැක්වීමට නිසි ප්‍රතිපත්ති මහ බැංකුව විසින් ගෙන නොමැති බවත් හෙළි කිරීම යි. එසේම, දැනට අර්බුදය තවත් නරක අතට පත් වෙමින් පැවතිය ද, මහ බැංකුව විසින් නව්‍ය ප්‍රතිපත්ති ගැනීමක් තවමත් සිදු නොකරන බවත් පැහැදිලිව දැකිය හැකිය.

ආර්ථිකයක ක්‍රියාත්මක ව්‍යුහය කෙටියෙන්

නූතන මුදල් ආර්ථිකයන්හි භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය (නිෂ්පාදනය සහ උපයෝජනය) සිදු වනුයේ මහ බැංකු මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය යටතේ නියාමනය සහ පාලනය කෙරෙන ආර්ථිකයේ මූල්‍ය අංශයේ උපකාරය මත ය. එසේම, ආර්ථිකය විවෘත එකක් නම්, එහි දේශීය මූල්‍ය සහ රටේ ගෙවුම් ශේෂ ගනුදෙනු හරහා ජනිත වන විදේශ මූල්‍ය අතර නිරන්තර අන්තර් සබඳතාවක් පවතී. එබැවින්, මහ බැංකු මූල්‍ය වත්කම් සහ වගකීම් වෙනස් වීම් සහ එමගින් රටෙහි දේශීය මූල්‍ය සහ විදේශීය මූල්‍ය වෙළෙඳපොළවල් කෙරෙහි ඇති කෙරෙන බලපෑම යනු ආර්ථිකයෙහි සෞඛ්‍ය තත්ත්වය පිළිබඳ වූ රුධිර පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල ලෙස සැලකිය හැකිය.

උදාහරණ ලෙස මහ බැංකුව විසින් තම විදේශ වගකීම් ඉක්මවා විදේශ වත්කම් මිල දී ගනී නම්, එම වත්කම් අත් කර ගැනීම සඳහා මුදල් මුද්‍රණය කෙරේ. එම මුද්‍රිත මුදල් ප්‍රමාණය මහ බැංකුව විසින් තම දේශීය වත්කම් අළෙවි කිරීම හරහා නැවත තමා වෙතට අවශෝෂණය කර නොගනී නම්, දේශීය මූල්‍ය වෙළෙඳපොළේ ද්‍රවශීලතාවය හෙවත් අරමුදල් සැපයුම ඉහළ ගොස් පොලී අනුපාතයන් පහළ යනු ඇත. එසේම, මහ බැංකුව සතු විදේශ වත්කම් ඉහළ යාම තුළින් විනිමය අනුපාතයේ අවප්‍රමාණය පාලනය කර ගැනීමට හැකියාව ලැබේ. මෙම දේශීය සහ විදේශීය මූල්‍ය වෙනස් වීම් තුළින් විවිධ වෙළෙඳපොළවල් හරහා යම් කලපමාවක් තුළ ආර්ථිකයේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියේ ද වෙනස් වීම් හෝ ප්‍රතික්‍රියාවන් රාශියක් හට ගැනේ.

එහෙත්, ආර්ථිකය වර්ධනය සහ ස්ථායිකරණය කිරීමේ ඉලක්කයන් අනුව මහ බැංකු වත්කම් සහ වගකීම් පිළිබඳ මූල්‍ය ක්‍රියාකාරකම් පාලනය කිරීමට යොදා ගත හැකි සම්මත ගණිත සුත්‍රයක් හෝ මාදිලියක් නොමැත. එබැවින්, අවශ්‍ය විට ප්‍රතිපත්ති ගැනීම සඳහා මහ බැංකුවට තම මූල්‍ය ක්‍රියාකාරකම් සහ එමගින් ක්ෂණිකව හට ගන්නා ආර්ථික ප්‍රතිඵල පිළිබඳ වන විශ්වාසනීය දත්ත කට්ටලයක් ආර්ථිකයේ කාර්යසාධනය දක්වන පූර්ව සඥාවන් ලෙස භාවිතා කිරීමට සිදු වෙයි.

ඉතා කෙටි කාල පමාවක් තුළ නිරන්තරයෙන් ලැබෙන ප්‍රධාන දත්ත කට්ටලය පහත දැක්වෙයි. මෙම දත්ත දෛනික, සති සහ මාසික පදනමක් මත මහ බැංකු වෙබ් අඩවි ප්‍රකාශනයන් හරහා මහජනතාවට ද නිකුත් කෙරේ. මහ බැංකු මුදල් මණ්ඩලය සහ ඉහළ නිලධාරීන් වෙත මීට වඩා විස්තීර්ණ දත්ත සහ පූර්ව සංඥා පද්ධතියක් පැවතිය ද, ආර්ථිකයේ සෞඛ්‍ය උපණතිය අවබෝධ කර ගැනීමට මෙම ප්‍රධාන දත්ත කට්ටලය පමණක් ප්‍රමාණවත් ය.

විදේශීය මූල්‍ය වෙළෙඳපොළ දත්ත

• විදුලි පණිවුඩ පැවරුම් සඳහා වූ වාණිජ බැංකු දෛනික විනිමය අනුපාතයන්. මෙමගින්, රටතුල විදේශීය මූල්‍ය වෙළෙඳපොළේ ප්‍රවණතාවය පෙන්වයි.

• නිල විදේශ වත්කම් සංචිතය. මෙය මහ බැංකු මුදල් මුද්‍රණයේ ප්‍රධාන මූලයක් වන අතර ආර්ථිකයේ විදේශ ගෙවුම් පියවීමට සහ විනිමය අනුපාතය පාලනය කිරීමට මහ බැංකුවට ඇති හැකියාව ද පෙන්වයි. මෙහි දෛනික දත්ත මහ බැංකුව වෙත පවතී.

• මාසික සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය. මෙමගින් මහ බැංකුව විසින් තම විදේශ සංචිතය හරහා මූල්‍යකරණය කරන ලද ගෙවුම් ශේෂය ද, ඒ හේතු කොට සිදු වූ මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිතයේ වෙනස් වීම සහ එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිදු වූ මුදල් මුද්‍රණය ද පෙන්වයි.

• මාසික වෙළෙඳ ශේෂය, විදේශ රැකියා ප්‍රේෂණ සහ රජයට ලැබුණ දළ විදේශ මුදල් ප්‍රමාණය. මේවා සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය, විදේශ සංචිතය සහ විනිමය අනුපාතය තීරණය වීම කෙරෙහි බලපාන ප්‍රධාන ගෙවුම් ශේෂ ගනුදෙනු සංරචකයන් ලෙස සැලකේ.

දේශීය මූල්‍ය වෙළෙඳපොළ දත්ත

• ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතයන් (නි.තැ.ප.අනුපාතය  සහ නි.ණ.ප.අනුපාතය) සහ එම අනුපාතයන් මත මහ බැංකුව සමඟ කෙරෙන දෛනික බැංකු ගනුදෙනු පරිමාවන්. මෙමගින්, ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතයන් පවත්වා ගෙන යාම සඳහා කෙරෙන එක්දින බැංකු ගනුදෙනු දැක්වෙයි.

• දෛනික අන්තර් බැංකු එක් දින හෙවත් ඒක්ෂණ ණය පොලී අනුපාතය සහ ණය ප්‍රමාණය. මෙමගින්, මහ බැංකු මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියට අනුකූල වන අන්තර් බැංකු ද්‍රවශීලතා තත්ත්වයන් පෙන්වයි.

• සතිපතා භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි ඵලදා අනුපාතයන් (දින 91, දින 182 සහ දින 364) සහ වෙන්දේසිවලින් පිළි ගත් මුදල් ප්‍රමාණය. මෙමගින්, මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති දිසාව අනුව මහ බැංකුව විසින් පාලනය කිරීමට උත්සාහ කෙරෙන ඵලදා වක්‍රයේ ඉදිරි කොටස පෙන්වයි.

• මහ බැංකුවේ දෛනික භාණ්ඩාගාර බිල්පත් කළඹ. මෙමගින්, මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඍජුව මිල දී ගැනීම තුළින් කෙරෙන මුදල් මුද්‍රණය පෙන්වයි.

• සතිපතා බැංකු ප්‍රමුඛ ණය පොලී අනුපාතය. මෙය පහළ අවදානම් සහිත කෙටි කාලීන පෞද්ගලික ණය වෙළෙඳපොළ කොටසක් නියෝජනය කෙරේ.

• මාසික පාරිභෝගික උද්ධමන අනුපාතය. භාණ්ඩ හා සේවා මිල ගණන් දේශීය මුදල් ඒකක මගින් තීරණය වීමත්, භාණ්ඩ හා සේවා ඉල්ලුම සහ සැපයුම දේශීය මුදල් ගනුදෙනු හරහා සිදු වීමත් හේතු කොට, පොදු මිල මට්ටමේ ඉහළ යාම හෙවත් උද්ධමනය යනු මූල්‍ය සංසිද්ධියක් බව මූල්‍ය ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ගේ විශ්වාසය යි.

පහත වගු 1 සහ 2 මගින් ඉහත දැක්වූ දත්ත කාර්තුමය පදනමක් මත ඉදිරිපත් කෙරේ. ඒවා අදාළ පරිදි, කාර්තුව අවසාන දින හෝ අවසාන සතිය හෝ කාර්තුව තුළ එකතුව (ගෙවුම් ශේෂ දත්ත) හෝ ලෙස දැක්වෙයි.

2020/21 කාලය තුළ අර්බුදය හට ගත් ආකාරය දත්තවලින් පෙන්නුම් කළේ කෙසේ ද?

• වෙළෙඳ ශේෂය, සේවක ප්‍රේෂණ සහ රජයට මුදල් ලැබීම් අඛණ්ඩව අහිතකර වීම හේතු කොට ගෙවුම් ශේෂ හිඟය ඉහළ ගිය අතර මහ බැංකුව විසින් විනිමය අනුපාතය ප්‍රතිප්‍රමාණය කිරීම සහ රුපියල් 200 මට්ටමේ ස්ථාවරව තබා ගැනීම හරහා ගෙවුම් ශේෂ හිඟය (භාණ්ඩ, සේවා සහ ප්‍රාග්ධනය ඉවත්ව යාම) පියවීම සඳහා විදේශ සංචිතය භාවිතා ලදි. එබැවින්, 2021 වර්ෂය අවසානයේ දී විදේශ සංචිතය ඩොලර් මිලියන 3,139 දක්වා කඩා වැටින. ආර්ථිකය ඓතිහාසික අර්බුදයට සහ බංකොලොත් භාවයට ඇද දැමූ විදේශ මුදල් අර්බුදයේ මූල සාධකය මෙය යි.

• 2021 තුන්වන කාර්තුවේ සිට මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය දැඩි කළ ද, මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීම හරහා රජයට ද, නිත්‍ය ණය හරහා බැංකුවලට ද අධික ලෙස ණය සැපයීම තුළින් මුදල් මුද්‍රණය ද ඉහළ ගොස් ඇති අතර නිත්‍ය තැන්පතු පරිමාව ද පහළ ගොස් ඇත. 

• නිත්‍ය තැන්පතු පහළ යාම සහ නිත්‍ය ණය ඉහළ යාම තුළින් ලද මුදල් බැංකු විසින් භාවිතා කළ ආකාරය දත්ත මගින් හෙළි නොවන අතර එවකට පෞද්ගලික ණය දීමේ අවදානම ඉහළ වූ බැවින්, එම මුදල් රාජ්‍ය බැංකු විසින් රජයට අත්තිකාරම් සැපයීම සඳහා භාවිතා වූ බව සැලකිය හැකිය. මෙම රාජ්‍ය අත්තිකාරම් සහ මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීම හරහා මහ බැංකු විදේශ සංචිතයේ මුදල් තුළින් රාජ්‍ය විදේශ ණය සේවාකරණයට අවශ්‍ය ණය මැවීම සිදු වූ අතර ඊට හේතුව පෙර වර්ෂවල මෙන් රජයට ප්‍රමාණවත් නව විදේශ ණය නොලැබීම යි.

අර්බුදය 2022 වර්ෂයේ දී තවත් දරුණු වන බව දත්තවලින් පෙන්නුම් කරන්නේ කෙසේ ද?

• 2022 මාර්තු 7 දින විනිමය අනුපාතය පා කිරීම, අප්‍රේල් 8 දින සිට ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතයන් ඓතිහාසික ලෙස 8% කින් ඉහළ දැමීම, අප්‍රේල් 12 දින රාජ්‍ය විදේශ ණය ගෙවීම පැහැර හැරීම සහ විදේශ වෙළෙඳ සහ විනිමය පාලනයන් රැසක් පැනවීම  සිදු කළ ද, ගෙවුම් ශේෂ හිඟය තවත් ඉහළ ගොස් ඇත. එබැවින්, විදේශ සංචිතය ඩොලර් මිලියන 1,859 දක්වා හීන වන ලදි.

• එහෙත්, ඩොලර් මිලියන 1,500 ක් පමණ වන අද්‍රවශීලී චීන විදේශ මුදල් හුවමාරු මුදල ඉවත් කළ විට, විදේශ සංචිතය 2022 ආරම්භයේ දී ඩොලර් මිලියන 1,639 සිට දෙවන කාර්තුව අවසානයේ දී ඩොලර් මිලියන 359 දක්වා කඩා වැටී ඇත. එබැවින්, 2022 පළමු භාගය තුළ ඉහළ ගිය ඩොලර් මිලියන 2,814 ක් වූ ගෙවුම් ශේෂ හිඟය, රජයට ලැබුණ විදේශීය මානුෂික ආධාර සහ ඉන්දියානු භාණ්ඩ ණය පහසුකම හරහා පියවන්නට ඇත.

• පොලී අනුපාතයන් සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගිය ද, නිත්‍ය තැන්පතු, නිත්‍ය ණය සහ මහ බැංකු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් කළඹ වේගයෙන් ඉහළ යාම සහ ඒක්ෂණ ණය ගනුදෙනු ක්‍රියාකාරී නොවීම තුළින් දේශීය ආර්ථිකයෙහි සහ මූල්‍ය පද්ධතියෙහි පවතින දැඩි අස්ථායිතාවය විදහා දැක්වෙයි. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතය 31% මට්ටමට ඉහළ යාම තුළින් රාජ්‍ය අංශයේ මෙන්ම පෞද්ගලික අංශයේ ද දේශීය ණය නොතිරසර භාවය පෙන්වයි.

• පොලී අනුපාතයන් අධික ලෙස ඉහළ ගිය ද, මහ බැංකුව විසින් විනිමය අනුපාත අවප්‍රමාණය වළක්වමින් නැවත එය මැයි මස 13 දින සිට කෘතීම ලෙස පටු කොරිඩෝවක පාලනය කිරීම සහ ආර්ථික අවපාතය හේතු කොට විදේශ මූල්‍ය ප්‍රවාහයන් තවදුරටත් අඛණ්ඩව දුර්වල වීම දැකිය හැකිය.

• විදේශ සංචිතය ශුන්‍යයට කඩා වැටීම, ඉහළ පොලී අනුපාතයන්, විදේශ ණය පැහැර හැරීම සහ අනෙක් වෙළෙඳපොළ පාලනයන් හේතු කොට, නිල පුරෝකතනයන් වන 8%-8.5% ක් වූ ආර්ථික සංකෝචනය/අවපාතය සහ 65% ඉක්මවන පාරිභෝගික උද්ධමනය යන දත්තවලින් පෙන්වන පරිදි ආර්ථිකයේ බංකොලොත් භාවය 2022 වර්ෂයේ දී තවත් ඉහළ යන බව ඉතා පැහැදිලි ය.

මහ බැකුවේ නිද්‍රාශීලී ප්‍රතිපත්ති දැක්ම

මේ අනුව, පූර්ව අර්බුද සංඥාවන් සහ බොහෝ දේශීය සහ ගෝලීය ප්‍රතිපත්ති අත්දැකීම් පැවතිය ද, රට ආර්ථික වශයෙන් බංකොලොත් වීම වැලැක්වීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතිපත්ති ගැනීමට මහ බැංකුව අසමත් වූ බවට විවාදයක් නොමැත. ඉහත දැක්වූ දත්ත මහ බැංකුවේ ජාත්‍යන්තරව පුහුණු කරන ලද ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ට ඉංග්‍රීසි හෝඩියේ A, B සහ C අකුරු මෙන් ඉතා හුරු පුරුදු ඒවා වෙයි.

එසේම, මූල්‍ය සහ සාර්ව ආර්ථික පද්ධති අවදානම් හඳුනා ගැනීම සහ කළමනාකරණය පිළිබඳ ව මහ බැංකුවේ පවතින පුළුල් අභ්‍යන්තර පාලන පද්ධතියට මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති කමිටුව, මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති උපදේශන කමිටුව, මූල්‍ය ස්ථායිතා කමිටුව, මූල්‍ය ස්ථායිතා උපදේශන කමිටුව, විදේශ සංචිත කළමනාකරණ කමිටුව, දෛනික වෙළෙඳපොළ මෙහෙයවුම් කටයුතු කමිටුව, බැංකුව පුරා අවදානම් කළමනාකරණ කමිටුව, දේශීය ණය කළමනාකරණ කමිටුව, ආර්ථික පර්යේෂණ දෙපාර්තමේන්තුව,  සාර්ව විචක්ෂණ ආවේක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව  විදේශීය මෙහෙයවුම් කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව, දේශීය මෙහෙයවුම් කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව, අවදානම් කළමනාකරණ දෙපාර්තමේන්තුව සහ නීති සහ අනුකූලතා දෙපාර්තමේන්තුව අඩංගු විය. මෙම අභ්‍යන්තර පාලන පද්ධතිය 2020 වර්ෂය අවසානය වන තෙක් වසර 10-15 ක පමණ කාලයක් වත්මන් මහ බැංකු අධිපතිගේ ඍජු දායකත්වය, පාලනය සහ මෙහෙයවීම යටතේ පැවතින.

එබැවින්, මෙහිදී සිදු වී ඇත්තේ පූර්ව අර්බුද සංඥාවන් නොදැකීම නොව, රාජ්‍ය දේශපාලනික අනුග්‍රහය ලැබීමේ අරමුණ මත මහ බැංකු ඉහළ නිලධාරීන් විසින් සුභවාදී ආර්ථික ආකල්ප මත අර්බුදය යථාර්ථ වාදීව කියවා නව්‍ය ප්‍රතිපත්ති ගැනීමට ඉදිරිපත් නොවීම යි. ඒ බව මේ දක්වා මහ බැංකු අධිපති වරුන් සහ ඉහළ නිලධාරීන් විසින් මාධ්‍යය වෙත දක්වා ඇති අදහස්වලින් මනාව පැහැදිලි වෙයි.

එසේම, වත්මන් මහ බැංකු අධිපති විසින් උද්ධමන උපරිම වීමේ මට්ටම, IMF බේරුම් පැකේජය, රාජ්‍ය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සහ උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා සමස්ත ඉල්ලුම පහළ දැමීම පිණිස තවත් ආර්ථිකය හැකිලවීම පිළිබඳ ව සමාජ මාධ්‍ය කතිකාවත් හරහා විවිධ පුරෝකතනයන් සහ මහජන අවදානම් සඥාවන් ප්‍රකාශ කරමින් තවත් දුක් විඳීමට සුදානම් වන ලෙස පොදුජනයාට දැනුම් දෙමින් සිටින අතර ආර්ථිකය පිළිබඳව මුදල් මණ්ඩලය සැහැල්ලුවෙන් පසු වන බව පෙනේ. 

උදාහරණ ලෙස ආර්ථිකයේ ආංශීය පදනමක් මත බැංකු ණය බෙදා හැරීමේ අධිකාරිය මහ බැංකුව වුව ද, ජාතියේ කොඳු නාරටිය වන මෙවර වී අස්වැන්න මිල දී ගැනීම සඳහා රාජ්‍ය බැංකුවලින් රජයට ණය නොලැබීම හේතු කොට ගොවීන් සහ සහල් පාරිභෝගිකයන් වින්දිතයන් වී ඇත.

එබැවින්, ඉහත දැක්වූ දත්ත සහ දැනට පාලනයෙන් පිට පවතින දශක හතරක ඉහළම ගෝලීය උද්ධමන පීඩනය මැද ලෙබනනය, පකිස්ථානය සහ සිම්බාබ්වේ වැනි ශ්‍රී ලංකාව මෙන් අර්බුදයට ලක් වී ඇති රටවල වත්මන් ප්‍රවණතාවයන් දෙස බලන විට වත්මන් අර්බුදයේ රුදුරැම බලපෑම ඉදිරියේ දී දරන්නට වන බව නොරහසකි.

රජය වෙත කෙරෙන කාරුණික උපදේශය

ශ්‍රී ලංකාවේ මහජනයාට වඩාත් වාසිදායක ලෙස මහ බැංකු මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳ ව මහ බැංකුව වෙත විධානයන් නිකුත් කිරීමේ අධිකාරිය මුදල් ඇමති වෙත පවතින බැවින්, ආර්ථික අර්බුදය වැලැක්වීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් නිසි ප්‍රතිපත්ති නොගැනීමේ වරදට මුදල් ඇමති වරයා වෙත ද වගකීමක් පවතී.

එබැවින්, වත්මන් මුදල් ඇමති වරයා විසින් වහාම කළ යුත්තේ, ආර්ථික අර්බුදය නිරාකරණ විශේෂ පනතක් පාර්ලිමේන්තුව හරහා සම්මත කොට, ඒ අනුව දේශීය සම්පත් කාර්යක්ෂම ලෙස උපයෝජනය තුළින් ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒම සඳහා පවතින ආර්ථික නීති ව්‍යුහය අභිමවා ගොස් අදාළ රාජ්‍ය ආයතන, රාජ්‍ය නිලධාරීන් සහ ප්‍රධාන පෞද්ගලික ව්‍යාපාරික ආයතන වෙත ක්‍රියාකාරී කාර්යසාධන ඉලක්කයන් පැවරීම යි. 

මෙහිදී විශේෂ අවධානය යොමු කළ යුත්තේ, ආර්ථිකයේ මූල්‍ය සහ මූර්ත සැපයුම් අවහිරතාවන් ඉවත් කොට නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය කඩිනමින් උත්තේජනය කිරීම යි. එය රාජ්‍ය නිලධාරීන් විසින් සකසන නව චක්‍රලේඛනයන්ගෙන් අපේක්ෂා කළ නොහැකිය. ඒ බව වත්මන් වී අස්වැන්න මිල දී ගැනීමට මුදල් සපයා ගැනීමට රජයට නොහැකි වීම තුළින් මනාව පැහැදිලි වෙයි.

මීට උදාහරණ ලෙස ඇමෙරිකාවේ කෙයාස් පනත සහ උද්ධමනය පහළ දැමීමේ පනත, බ්‍රිතාන්‍යයේ උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා රාජ්‍ය මූල්‍ය විනය නොව ආර්ථික වර්ධනය ඉලක්ක කෙරෙන රාජ්‍ය මූල්‍ය උත්තේජනයන් සැපයෙන අතුරු/කුඩා අයවැය සහ 2020 දී යුරෝපයේ අයවැය/ණය නීති අත්හිටුවීම 2023 වර්ෂයට ද බලාත්මක කිරීමේ යෝජනාව දැක්විය හැකිය. බ්‍රිතාන්‍ය මුදල් ඇමති වරයා පත් වූ විගස මුදල් ලේකම්ගේ සේවය අවසන් කොට නව ලේකම් වරයෙකු පත් කිරීමට ක්‍රියා කළ අතර ඊට හේතුව ලෙස දැක්වූයේ තමාට අවශ්‍ය රාජ්‍ය මුදල් අවකාශය නොව කඩිනම් ආර්ථික වර්ධන අයවැයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමට දක්ෂ මුදල් ලේකම් වරයෙකු බව යි. එසේම, යුක්‍රේන යුද්ධයට චෝදනා කිරීම නවතා තම උද්ධමන පාලන වගකීම ඉටු කරන ලෙස එංගලන්ත මහ බැංකුවට ද අනතුරු හඟවන ලදි.

එබැවින්, ඉක්මන් ආර්ථික ප්‍රසාරණයක් නොමැතිව මෙම ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමට ශ්‍රී ලංකාවට නොහැකි බව සරල කරුණකි. එසේ නොමැතිව අර්බුදයට වගකිව යුතු නිලධාරීන් එම තනතුරුවල රඳවා ගැනීම, කිසිම පළපුරුද්දක් නොමැති උපදේශන කමිටු පත් කිරීම, විදේශ මුදල් සහ තාක්ෂණික ආධාර අයැදීම, මහ බැංකු අධිපති සහ මුදල් ලේකම්ගේ අභිමතය මත පාර්ලිමේන්තුවේ අනුමැතිය රහිතව ජාතික මූල්‍ය සහ රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ස්වාධීනත්වය කැප කරමින්  IMF ගැලවුම් පැකේජයම පසුපස යාම සහ පවතින රාජ්‍ය අයවැය ක්‍රමවේදය හරහා අර්බුදය නිරාකරණය කිරීමේ දැක්මක් අනුගමනය කිරීම තුළින් සිදු වන්නේ, නව දේශීය සහ ගෝලීය භූදේශපාලනික බලපෑම් සහ ගැටුම්වලට මුහුණ දීමේ අවදානම් ඉහළ යාම යි.

මෙහිදී, එන්න එන්නම හැකිලෙන ආර්ථිකයක බදු සහ රාජ්‍ය සේවා මිල ගණන් ඉහළ දැමීම සහ රාජ්‍ය සේවා වියදම් කපා හැරීම තුළින් අර්බුදයේ බර මෙන්ම රාජ්‍ය තන්ත්‍රයේ බර ද, පොදුජනයාගේ කර මතම තබා ගෙන යාමට උත්සාහ කිරීම ප්‍රජාතන්ත්‍ර වාදයට සහ අර්බුද කළමනාකරණ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රමවේදයට එරෙහි වීමක් වන බැවින් එහි සමාජීය ප්‍රතික්‍රියාවන් ඉතා කර්කෂක විය හැකිය. 

එබැවින්, රාජ්‍ය තන්ත්‍රය මූල්‍යකරණය කිරීම සඳහා රජය සතු මුදල් මුද්‍රණ සහ ණය ගැනීමේ බලතල භාවිතා කිරීම වඩාත් පොදුජන හිතකර වෙයි. ඊට හේතුව, පවතින අර්බුදය තුළ සමස්ත නිෂ්පාදනය සහ සැපයුම ඉහළ දැමීමකින් තොරව උද්ධමනය පාලනය කිරීමට රජයට කෙසේවත් නොහැකි වීම යි.

එසේම, ආර්ථික අර්බුදය පිළිබඳ ස්වාධින විමර්ශනයක් කිරීම තව තවත් පමා වීමෙන් සිදු වනුයේ රජයට එරෙහිව නැගී එන සමාජීය අරගලයන්ට ආයුධ සැපයීම යි.

 (වත්මන් ශ්‍රී ලංකා ඓතිහාසික ආර්ථික අර්බුදය නිරකරණයට අවශ්‍ය නව්‍ය ප්‍රතිපත්ති කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳ ව සිදු වන කාලීන විද්වත් කතිකාවතට හුදෙක් වෘත්තීය අභිලාෂයෙන් දායක වීමේ අරමුණින් මෙම ලිපිය කෙටියෙන් සකසන ලදි.)

පි සමරසිරි 

හිටපු නියෝජ්‍ය අධිපති, ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව 

(හිටපු බැංකු අධීක්ෂණ අධ්‍යක්ෂක, මහ බැංකු සහකාර අධිපති, මහ බැංකු මුදල් මණ්ඩල ලේකම්, ණය තොරතුරු කාර්යාංශයේ සභාපති, ශ්‍රී ලංකා ගිණුම් සහ විගණන ප්‍රමිති සමීක්ෂණ මණ්ඩලයේ සභාපති, ශ්‍රී ලංකා බැංකු කරුවන්ගේ ආයතනයේ උප සභාපති සහ සභාපති, ශ්‍රී ලංකා රක්ෂණ නියාමන කොමිසමේ සාමාජික, ශ්‍රී ලංකා විනිමය සහ සුරකුම්පත් කොමිසමේ සාමාජික සහ බැංකු සහ ආර්ථික විද්‍යා ග්‍රන්ථයන් 10 ක කතෘ)

උපුටා ගැනීම

economydiscovery. blogspot .com

සහල් හෝ වී සත්ත්ව ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා විකිණීම හෝ භාවිත කිරීම තහනම් කරමින් පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරිය විසින් අතිවිශේෂ ගැසට් නිවේදනයක් ප්‍රකාශයට පත්කර තිබේ.

2003 අංක 09 දරන පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරී පනත යටතේ මෙම නියෝගය අද (24) සිට ක්‍රියාත්මක වේ.

ඒ අනුව කිසිදු ආනයනකරුවෙකුට, නිෂ්පාදකයෙකුට, වෙළෙන්දෙකුට හෝ බෙදාහරින්නෙකුට සත්ත්ව ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා හෝ වෙනත් අමුද්‍රව්‍යයක් ලෙස සෘජුවම සහල් හෝ වී ආනයනය කිරීමට, විකිණීමට, හෙළිදරව් කිරීමට හෝ විකිණීමට, ගබඩා කිරීමට, ප්‍රවාහනයට, බෙදා හැරීමට හෝ මිලදී ගැනීම තහනම් ය.

කිකිළියන් බිත්තර වර්ජනයක !

මේ අතර කුකුළු කෑම මිල ශීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යාමෙන් රටපුරා ගොවිපොළවල 90% ක් බිත්තර දැමූ කිකිළියන්ගේ ප්‍රතිශතය මේ වනවිට 50% ක් දක්වා පහත වැටී ඇතැයි වාර්තා වෙයි .

සමස්ත ලංකා බිත්තර නිෂ්පාදකයන්ගේ සංගමයේ සභාපති සරත් රත්නායක මේ සම්බන්ධයෙන් මාධ්‍ය වෙත අදහස් දක්වා ඇත.

ඊට අනුව රටේ පවතින ඩොලර් හිඟය හේතුවෙන් කුකුළු ආහාර ආනයනය සීමා වී ඇත. එයින් විටමින් වර්ග ඇතුළු අමුද්‍රව්‍ය 10කට ආසන්න ප්‍රමාණයක මිල ඉහළගොස් තිබේ.

එම නිසා මේ වනවිට වෙළෙඳපොළේ බිත්තරයක මිල රුපියල් 48 – 50 අතර වන බව සභාපතිවරයා පවසා ඇත .

බිත්තර දමන කිකිළියන්ට දිනපතා ආහාර ලබාදිය යුතු වුවද පවතින අර්බුදය හමුවේ ආහාර නොමැතිවීමෙන් රටපුරා ගොවිපොළවල කිකිළියන් බිත්තර දමන ප්‍රතිශතය මෙලෙස අඩු වී තිබෙන බවත් සභාපතිවරයා සඳහන් කර ඇත .

සතොස මගින් මිලදී ගත හැකි භාණ්ඩ 12ක මිල ගණන් අඩුකර ඇති බව වාර්තා වෙයි .

සතොස සභාපති පසඳ යාපා අබේවර්ධන අද (23) පැවති මාධ්‍ය හමුවකට එක්වෙමින් එම මිලගණන් ඉදිරිපත් කළේය.

ඊට අනුව ආනයනික පොන්නි සම්බා කිලෝවක් රුපියල් 21කින් මිල අඩු කර ඇති අතර එහි නව මිල රු 194කි.

පරිප්පු කිලෝවක් රුපියල් 25කින් මිල අඩු කර ඇති අතර නව මිල රු 460කි.

දුඹුරු සීනි කිලෝවක් රුපියල් 2කින් මිල අඩු කර තිබෙන අතර නව මිල රු 310කි.

ආනයනික නාඩු හාල් කිලෝවක් රුපියල් 2කින් මිල අඩු කර ඇති අතර නව මිල රු 198කි.

හාල්මැස්සෝ කිලෝවක් රුපියල් 25කින් මිල අඩුකර ඇති අතර නව මිල 1,375කි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ශ්‍රී ලංකා කාර්යාලය, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන සමග ඒකාබද්ධව මෙරට මානුෂීය අවශ්‍යතා සඳහා මුදල් රැස් කිරීමේ වැඩසටහනක් ආරම්භ කර තිබේ.

එම කාර්යාලය නිකුත් කළ නිවේදනයේ සඳහන් වන්නේ මෙරට ජනගහනයෙන් සියයට 22කට ආහාර අධාර අවශ්‍ය අතර පවුල්වලින් සියයට 86ක් ආහාර ගැනීම අඩුකිරීම හෝ ආහාර ගැනීම මඟහැරීම සිදු කරන බවය.

එක්සත් ජාතීන්ගේ කොළඹ කාර්යාලය ඊයේ (09) නිකුත් කළ නිවේදනයේ දැක්වෙන්නේ ශ්‍රී ලංකාව වෙනුවෙන් මානුෂිය අවශ්‍යතා සහ ප්‍රමුඛතා සැලැස්මක් දියත් කළ බවය.

ජුනි සිට සැප්තැම්බර් අතර කාලයේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් දරුණු ලෙස පීඩාවට පත්වන ලක්ෂ 17ක් වූ ජනතාවට ක්ෂණික ජීවිතාරක්ෂක ආධාර සැපයීම සඳහා අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 47.2 ලෝක ප්‍රජාවගෙන් ඉල්ලා සිටීම මෙහි අරමුණ වෙයි.

මෙරට මානුෂීය ආධාර අවශ්‍ය ජනගහණය ලක්ෂ 57ක් බවත් ඉන් මෙම ලක්ෂ 17ක පිරිස වඩාත් අවදානම් කාණ්ඩයක පසුවන අතර ඔවුන්ට ක්ෂණික ආධාර අවැසි බවද ඔවුන් පවසයි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ශ්‍රී ලංකාවේ නේවාසික සම්බන්ධීකාර හනා සිංගර් මහත්මිය පෙන්වා දෙන්නේ දැන් දැන්ම පියවර නොගතහොත් මෙරට බොහෝ පවුල්වලට සිය මූලික ආහාර අවශ්‍යතා සපුරාගැනීමට නොහැකි වනු ඇති බවය.

කලක් ශක්තිමත්ව පැවති ශ්‍රී ලංකාවේ සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතිය දැන් අනතුරේ වැටි ඇති බවත් ජීවනෝපාය රැසක් බිඳවැටී ඇති බවත් ඇය පැවසුවාය.

හනා සිංගර් මහත්මිය වැඩිදුරටත් පෙන්වා දෙන්නේ මේ එළඹ ඇත්තේ දැන් ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතාව වෙත සිය සහයෝගය ලබාදිය යුතු කාලය බවය.

එම නිසා මෙම ආධාර සැලැස්මට කඩිනම් සහාය ලබාදෙන ලෙස එක්සත් ජාතීන්, මානුෂීය හවුල්කරුවන්ගෙන්, පෞද්ගලික අංශවලින් සහ පුද්ගලයින්ගෙන් ඉල්ලා සිටී.

ජනගහනයෙන් සියයට 22කට දැනට ආහාර ආධාර අවශ්‍ය වන බව එක්සත් ජාතීන්ගේ මෙරට කාර්යාලය නිකුත් කළ නිවේදනයේ දැක්වෙයි.

එමෙන්ම මෙරට පවුල්වලින් 86%ක් ආහාර ගැනීම අඩුකිරීම, ආහාර ගැනීම මඟහැරීම ඇතුළු ක්‍රියාමාර්ගවලට මේ වනවිට අවතීර්ණ වී ඇති බව නවතම සමීක්ෂණයක දත්ත ඇසුරෙන් ඔවුන් පෙන්වා දෙයි.

මැයි මස අවසන් වනවිට අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ 200ක තොග අවසන් වනු ඇති අතර ඉදිරි මාස 2ත් 3ත් තුළ තවත් ඖෂධ වර්ග 163ක තොග නිමාවනු ඇති බවත් ඔවුන් පවසයි.

එමෙන්ම අත්‍යවශ්‍ය ශල්‍යකර්ම උපාංග 2,724ක් සහ සාමාන්‍ය රසායනාගාර ද්‍රව්‍ය 250ක තොග අවසන් බවත් එහි සඳහන්ය.

– Aruna